Hệ thống giáo dục ở Việt Nam đang trải qua những chuyển mình mạnh mẽ nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, các phương thức tuyển sinh cũng không ngừng được đổi mới và đa dạng hóa.
Bên cạnh phương thức truyền thống như thi THPT Quốc gia, xét tuyển thẳng, hay xét học bạ độc lập, sự xuất hiện và phát triển của phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực đang trở thành một xu hướng tất yếu, hứa hẹn mang lại giải pháp tuyển sinh toàn diện và hiệu quả hơn. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích cơ sở lý luận, mục tiêu, cũng như những ưu điểm và nhược điểm của phương thức này, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm phát huy tối đa hiệu quả của nó trong tương lai.
Cơ Sở Lý Luận Và Mục Tiêu Của Phương Thức: Xét Học Bạ Kết Hợp Thi Đánh Giá Năng Lực
Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc tìm kiếm một phương thức tuyển sinh phản ánh đúng thực lực, năng lực và tiềm năng phát triển của học sinh trở nên cấp thiết. Phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực ra đời như một giải pháp nhằm đánh giá toàn diện người học – không chỉ qua điểm số mà còn qua tư duy và khả năng thích ứng với bậc học cao hơn.
1. Xét học bạ: Cơ sở đánh giá quá trình học tập bền bỉ
Xét học bạ Đại học là phương thức tuyển sinh dựa vào kết quả học tập liên tục của học sinh trong suốt 3 năm THPT. Khác với những kỳ thi “một lần quyết định tất cả”, học bạ phản ánh:
-
Tính kiên trì và thái độ học tập của học sinh qua từng học kỳ;
-
Năng lực học tập ổn định ở nhiều môn học trong thời gian dài;
-
Mức độ nghiêm túc trong rèn luyện trong một môi trường học đường cụ thể.
Việc sử dụng học bạ giúp các trường Đại học đánh giá được năng lực học tập căn bản và sự ổn định về mặt tư duy, kỹ năng và thái độ học tập, vốn là yếu tố quan trọng để theo đuổi các chương trình học thuật ở Đại học. Đặc biệt, hình thức này khuyến khích học sinh học thật – thi thật – đánh giá thật, góp phần đẩy lùi bệnh thành tích trong giáo dục phổ thông.
2. Thi đánh giá năng lực: Kiểm tra tư duy, phản ánh tiềm năng
Trái ngược với học bạ, vốn thiên về đánh giá quá trình, thì kỳ thi đánh giá năng lực tập trung vào việc đo lường năng lực tổng hợp và khả năng tư duy độc lập của học sinh. Cụ thể, bài thi đánh giá năng lực thường kiểm tra:
-
Khả năng tư duy logic – phản biện;
-
Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn;
-
Khả năng đọc hiểu – phân tích – xử lý thông tin;
-
Tư duy tổng hợp liên ngành, không bị giới hạn bởi từng môn học riêng biệt.
Đây là những kỹ năng nền tảng trong thế kỷ 21 và cũng là tiêu chí quan trọng giúp xác định liệu thí sinh có thể thích nghi với phương pháp học tập mới ở bậc Đại học – vốn đòi hỏi sự chủ động, tư duy phân tích và kỹ năng tự học cao.
3. Lý do kết hợp: Hướng đến đánh giá toàn diện và công bằng hơn
Việc kết hợp xét học bạ và thi đánh giá năng lực không phải là sự “cộng gộp hình thức” mà là một chiến lược tiếp cận đa chiều, trong đó mỗi phương thức sẽ bù đắp và hỗ trợ cho nhau, nhằm tạo ra một bức tranh đầy đủ hơn về thí sinh.
Khi được kết hợp một cách hợp lý, phương thức tuyển sinh này giúp:
-
Tăng tính công bằng cho thí sinh đến từ nhiều bối cảnh khác nhau;
-
Đa dạng hóa tiêu chí đánh giá, không còn lệ thuộc vào một kỳ thi duy nhất;
-
Giảm áp lực tâm lý, đặc biệt với những bạn không mạnh trong các kỳ thi truyền thống;
-
Đảm bảo lựa chọn được những sinh viên toàn diện hơn – vừa có kiến thức nền vững, vừa có khả năng học tập, thích nghi và sáng tạo.
4. Mục tiêu của phương thức tuyển sinh toàn diện
Phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực được triển khai nhằm thực hiện các mục tiêu lớn sau:
Mục tiêu giáo dục:
-
Góp phần đổi mới đánh giá kết quả học tập, chuyển từ chú trọng điểm số sang phát triển năng lực.
-
Thúc đẩy phương pháp học tích cực, phát huy tư duy độc lập và học tập suốt đời.
Mục tiêu tuyển sinh:
-
Tuyển chọn thí sinh toàn diện, có tiềm năng phát triển trong môi trường Đại học hiện đại.
-
Đa dạng hóa đầu vào, phù hợp với đặc thù ngành nghề và triết lý giáo dục của từng trường.
Mục tiêu xã hội:
-
Tăng cơ hội tiếp cận giáo dục Đại học, nhất là với học sinh ở vùng khó khăn hoặc không có điều kiện thi lại.
-
Giảm áp lực thi cử và tâm lý lo lắng cho học sinh, phụ huynh;
-
Góp phần xây dựng một nền giáo dục công bằng, nhân văn và tiến bộ hơn.
Ưu Điểm Nổi Bật Của Phương Thức Tuyển Sinh Toàn Diện
Phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực không chỉ là một lựa chọn linh hoạt trong tuyển sinh mà còn là bước tiến quan trọng trong cải cách giáo dục. Mô hình này đánh giá toàn diện cả quá trình học tập và khả năng tư duy thực tế, mang lại nhiều lợi ích cho thí sinh, các trường Đại học và toàn xã hội.
1. Đối với thí sinh: Cơ hội rộng mở, giảm áp lực
Không còn “đặt cược tất tay” vào một kỳ thi duy nhất
Một trong những áp lực lớn nhất đối với học sinh lớp 12 là việc phải dồn toàn bộ kỳ vọng vào kỳ thi tốt nghiệp THPT. Chỉ cần một chút sai sót hoặc tâm lý không vững trong ngày thi là có thể ảnh hưởng đến cả tương lai. Nhưng với phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực, thí sinh có thể giảm bớt gánh nặng này.
Bằng cách kết hợp hai nguồn điểm:
-
Điểm học bạ thể hiện quá trình học tập đều đặn và sự nỗ lực lâu dài;
-
Điểm thi đánh giá năng lực phản ánh tư duy, khả năng phân tích và giải quyết vấn đề;
Thí sinh có thể bù trừ điểm mạnh – yếu của mình, từ đó tăng cơ hội trúng tuyển vào ngành học và trường Đại học mong muốn.
Khuyến khích học thật, thi thật
Không như một số kỳ thi có thể học tủ, học lệch, bài thi đánh giá năng lực đòi hỏi kiến thức tổng hợp và khả năng tư duy logic, phản xạ nhanh. Điều này khiến thí sinh cần học chắc nền tảng, hiểu bản chất thay vì học vẹt.
Trong khi đó, học bạ là “bản sao” của cả quá trình phấn đấu trong 3 năm học. Việc xét tuyển dựa trên học bạ giúp thí sinh được công nhận xứng đáng với nỗ lực học tập thực sự, chứ không chỉ dựa vào may mắn hay kết quả thi nhất thời.
Phù hợp với nhiều đối tượng
Phương thức này đặc biệt phù hợp với:
-
Thí sinh có học lực khá giỏi, ổn định;
-
Học sinh giỏi nhưng không quá mạnh ở kỳ thi truyền thống;
-
Những bạn chủ động trong học tập và định hướng nghề nghiệp từ sớm.
2. Đối với nhà trường: Chất lượng đầu vào cao, tuyển sinh linh hoạt
Tuyển chọn được thí sinh phù hợp với đặc thù ngành học
Mỗi ngành học yêu cầu năng lực khác nhau: ngành kỹ thuật cần tư duy logic, ngành sáng tạo cần khả năng phân tích – tổng hợp, ngành sư phạm cần sự bền bỉ và yêu nghề. Với phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực, các trường có thể đánh giá tổng thể hơn:
-
Học bạ cho thấy sự nỗ lực, kỷ luật và năng lực học tập qua thời gian;
-
Thi đánh giá năng lực kiểm tra khả năng tư duy, sáng tạo, vận dụng kiến thức.
Điều này giúp nhà trường lựa chọn được những sinh viên thực sự phù hợp, không chỉ về điểm số mà cả về tố chất phát triển lâu dài.
Nâng cao chất lượng đào tạo
Việc đầu vào được chọn lọc kỹ càng và toàn diện góp phần nâng cao chất lượng dạy – học. Khi sinh viên vào trường với nền tảng tốt, tư duy độc lập, nhà trường có thể xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu, tạo ra những thế hệ cử nhân giỏi cả kiến thức lẫn kỹ năng.
Tăng tính tự chủ trong tuyển sinh
Phương thức tuyển sinh toàn diện còn giúp các trường Đại học:
-
Chủ động xây dựng tiêu chí riêng;
-
Điều chỉnh chỉ tiêu từng ngành;
-
Linh hoạt trong kế hoạch tuyển sinh hằng năm.
Đây là một phần trong chủ trương tự chủ Đại học, góp phần nâng cao vị thế và chất lượng của các cơ sở giáo dục Đại học tại Việt Nam.
3. Đối với xã hội: Thúc đẩy công bằng và đổi mới giáo dục
Hướng tới công bằng giáo dục
Phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực giảm thiểu sự phụ thuộc vào yếu tố may rủi của kỳ thi THPT – vốn có thể bị ảnh hưởng bởi tâm lý, hoàn cảnh cá nhân hoặc sự chênh lệch vùng miền.
-
Học sinh ở nông thôn, miền núi, hay điều kiện học tập chưa bằng thành phố lớn vẫn có cơ hội thể hiện bản thân qua kết quả học bạ và kỳ thi ĐGNL – vốn thường kiểm tra kiến thức nền tảng chung, không quá lệch theo sách giáo khoa.
-
Điều này góp phần tạo ra một sân chơi công bằng hơn trong tuyển sinh, giúp những bạn thật sự nỗ lực được ghi nhận xứng đáng.
Đẩy mạnh đổi mới giáo dục phổ thông
Khi phương thức tuyển sinh thay đổi, cách học ở bậc phổ thông cũng thay đổi theo. Các trường sẽ:
-
Tăng cường dạy học tích hợp, phát triển năng lực;
-
Tập trung kỹ năng phân tích, phản biện, tư duy logic thay vì chỉ học thuộc;
-
Giúp học sinh tự định hướng học tập sớm, thay vì học vì điểm số.
Điều này góp phần xây dựng một thế hệ học sinh chủ động, sáng tạo, sẵn sàng thích ứng với sự thay đổi của thời đại.
Nhược Điểm Và Thách Thức Cần Vượt Qua
Dù xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực là một bước tiến trong công tác tuyển sinh Đại học, nhưng trên thực tế, phương thức tuyển sinh toàn diện này vẫn tồn tại nhiều vấn đề cần điều chỉnh để đảm bảo sự công bằng, minh bạch và hiệu quả trên quy mô toàn quốc.
1.Những hạn chế trong xét học bạ: Thiếu đồng nhất, dễ bị lợi dụng
- Tính khách quan còn hạn chế
Một trong những vấn đề lớn nhất của xét học bạ là sự không đồng đều giữa các trường THPT. Sự khác biệt về:
-
Chương trình giảng dạy,
-
Cách thức kiểm tra đánh giá,
-
Mức độ nghiêm túc trong thi cử,
…dẫn đến tình trạng học sinh ở các trường khác nhau dù cùng điểm số nhưng chưa chắc có trình độ tương đương. Điều này làm giảm giá trị tham khảo của học bạ khi sử dụng để so sánh và xét tuyển giữa các thí sinh đến từ những vùng miền, trường học khác nhau.
- Nguy cơ “làm đẹp học bạ” vì bệnh thành tích
Trong một số trường hợp, vì áp lực thành tích hoặc để “đảm bảo đầu ra”, một số trường THPT có thể nới lỏng tiêu chuẩn đánh giá hoặc “nâng điểm” học bạ cho học sinh. Điều này tạo nên một hệ lụy nghiêm trọng:
-
Làm giảm độ tin cậy của học bạ trong mắt các trường Đại học,
-
Gây mất công bằng cho những học sinh học thật, thi thật,
-
Tác động tiêu cực đến hệ thống giáo dục nói chung.
2. Những thách thức trong thi đánh giá năng lực: Tính phổ biến và tiếp cận chưa đồng đều
- Chi phí và điều kiện thi chưa đồng bộ
Mặc dù kỳ thi đánh giá năng lực do các Đại học quốc gia tổ chức đã mở rộng quy mô trong những năm gần đây, nhiều thí sinh ở vùng sâu vùng xa vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận:
-
Chi phí đi lại, ăn ở, lệ phí thi khiến nhiều bạn có hoàn cảnh kinh tế khó khăn không thể tham dự.
-
Một số học sinh phải di chuyển xa hàng trăm km để dự thi vì điểm thi không có mặt ở tất cả các tỉnh.
Điều này vô tình làm giảm cơ hội tiếp cận công bằng giữa học sinh thành thị và nông thôn.
3.Tính chuẩn hóa và độ phổ biến còn hạn chế
Mỗi trường có thể tự tổ chức thi đánh giá năng lực hoặc sử dụng bài thi của các đơn vị khác nhau như:
Tuy nhiên, thiếu một chuẩn chung và hệ quy chiếu rõ ràng khiến thí sinh lúng túng:
-
Không biết nên thi bài của đơn vị nào?
-
Có được nhiều trường công nhận hay không?
-
Cấu trúc, dạng đề và cách tính điểm khác nhau gây rối rắm trong chuẩn bị.
4.Tâm lý và kỹ năng làm bài chưa phù hợp
Đối với nhiều thí sinh, kỳ thi đánh giá năng lực là một trải nghiệm mới mẻ:
-
Dạng đề lạ, kết hợp nhiều kỹ năng tư duy, ngôn ngữ, toán học và logic;
-
Yêu cầu cách học và luyện thi khác hoàn toàn so với kỳ thi THPT quốc gia.
Nếu không được làm quen từ sớm, học sinh dễ bị “ngợp”, dẫn đến điểm số không phản ánh đúng năng lực thực sự.
5. Thách thức về quản lý và phối hợp hệ thống
Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan Để phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực hoạt động hiệu quả, cần có sự phối hợp nhịp nhàng giữa:
-
Bộ Giáo dục & Đào tạo (quy định quy chế tuyển sinh, kiểm soát chất lượng);
-
Các trường Đại học (thống nhất sử dụng bài thi và xây dựng tiêu chí xét tuyển rõ ràng);
-
Các trường THPT (đảm bảo tính minh bạch, khách quan khi đánh giá học sinh).
Chỉ khi có quy trình rõ ràng, minh bạch và đồng bộ, phương thức tuyển sinh toàn diện mới thực sự công bằng và phát huy hiệu quả.
6.Truyền thông và hướng dẫn còn hạn chế
Đây là một phương thức còn khá mới mẻ với nhiều phụ huynh và học sinh, nhất là ở những địa phương chưa phổ biến mô hình thi ĐGNL. Nếu thiếu thông tin kịp thời, minh bạch, sẽ dẫn đến:
-
Hiểu sai về quy trình xét tuyển;
-
Không biết chuẩn bị hồ sơ thế nào;
-
Bỏ lỡ thời hạn đăng ký xét tuyển hoặc thi năng lực;
-
Mất phương hướng trong việc ôn luyện.
Giải Pháp Và Đề Xuất Để Phát Triển Phương Thức Tuyển Sinh Toàn Diện
Để phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực thực sự phát huy hiệu quả, khắc phục các hạn chế còn tồn tại và tạo ra một hệ sinh thái tuyển sinh công bằng – hiện đại – minh bạch, cần có những giải pháp đồng bộ, chiến lược cụ thể và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên.
1. Chuẩn hóa quy trình xét học bạ: Minh bạch – đồng bộ – khách quan
Hiện nay, việc xét học bạ vẫn còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố chủ quan như sự khác biệt trong cách đánh giá, cách cho điểm của các trường THPT, dẫn đến nguy cơ thiếu công bằng.
Giải pháp đề xuất:
-
Bộ GD&ĐT nên ban hành bộ tiêu chí thống nhất để các trường Đại học căn cứ xét học bạ một cách khách quan và công bằng hơn.
-
Khuyến khích các trường tập trung xét vào các môn học cốt lõi liên quan đến ngành đăng ký xét tuyển (VD: Toán, Văn, Ngoại ngữ, hoặc các môn theo tổ hợp).
-
Định hướng xây dựng học bạ điện tử theo chuẩn chung, giảm thiểu nguy cơ gian lận, làm đẹp điểm số.
-
Tăng cường kiểm tra, thanh tra và giám sát quá trình đánh giá học sinh tại các trường THPT để hạn chế tình trạng “bệnh thành tích” hoặc nâng điểm không minh bạch.
2. Nâng cao chất lượng kỳ thi đánh giá năng lực: Chuẩn hóa và khách quan
Đề thi đánh giá năng lực là phần không thể thiếu của phương thức tuyển sinh toàn diện, vì vậy, chất lượng của đề thi và tính chuẩn hóa là yếu tố quyết định độ tin cậy.
Giải pháp đề xuất:
-
Xây dựng ngân hàng đề thi quốc gia, có sự tham gia của các chuyên gia giáo dục từ nhiều trường Đại học, để đảm bảo tính khách quan, liên thông và khoa học.
-
Đề thi cần đảm bảo:
-
Kiểm tra được năng lực tư duy, phân tích, tổng hợp và giải quyết vấn đề, thay vì chỉ kiểm tra ghi nhớ kiến thức.
-
Không quá đánh đố, phù hợp với mặt bằng học sinh lớp 12 nhưng vẫn đủ sức phân loại.
-
Tăng số lượng điểm thi tại các tỉnh, đặc biệt vùng sâu, vùng xa, kết hợp thi trực tuyến (nếu có điều kiện) để giảm gánh nặng đi lại, chi phí cho thí sinh.
3. Hỗ trợ thí sinh một cách thiết thực và kịp thời
Một trong những rào cản lớn nhất với học sinh là thiếu thông tin và thiếu định hướng. Phương thức tuyển sinh mới mẻ này đòi hỏi thí sinh phải chủ động tìm hiểu và chuẩn bị từ sớm.
Giải pháp đề xuất:
-
Tăng cường tư vấn hướng nghiệp tại trường phổ thông, kết hợp các buổi workshop, hội thảo giới thiệu phương thức xét học bạ kết hợp ĐGNL.
-
Cung cấp tài liệu ôn tập, đề minh họa, khóa học miễn phí trực tuyến, để giúp học sinh làm quen với định dạng đề thi đánh giá năng lực.
-
Xây dựng cẩm nang tuyển sinh toàn diện: Trong đó trình bày rõ lộ trình, cách thức nộp hồ sơ, phân tích điểm mạnh/yếu của từng phương thức.
4. Tăng cường hợp tác giữa các trường Đại học: Hướng đến một hệ thống thi chung
Việc mỗi trường tổ chức thi đánh giá năng lực riêng lẻ có thể gây ra sự rối rắm, áp lực thi cử chồng chéo và chi phí phát sinh cho thí sinh.
Giải pháp đề xuất:
-
Các trường Đại học xét học bạ nên liên kết tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực chung, chia sẻ kết quả để sử dụng xét tuyển đồng thời.
-
Có thể học tập mô hình của ĐHQG TP.HCM và ĐHQG Hà Nội – tổ chức kỳ thi có phạm vi áp dụng rộng, được nhiều trường công nhận.
-
Thống nhất công bố lịch thi, chỉ tiêu, cách tính điểm từ sớm để học sinh và phụ huynh dễ dàng theo dõi và chuẩn bị.
5. Vai trò điều phối và quản lý của Bộ GD&ĐT: Định hướng – hỗ trợ – giám sát
Phát triển phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực không thể thiếu vai trò trung tâm của Bộ Giáo dục & Đào tạo.
Giải pháp đề xuất:
-
Ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể, rõ ràng và cập nhật hàng năm, giúp các trường và thí sinh có cơ sở thực hiện.
-
Tổ chức giám sát và đánh giá định kỳ về hiệu quả, chất lượng và công bằng của phương thức tuyển sinh toàn diện.
-
Hỗ trợ truyền thông rộng rãi trên các nền tảng phổ biến (website, mạng xã hội, truyền hình giáo dục) để tăng độ nhận diện, giảm hiểu lầm và lo lắng trong dư luận.
-
Khuyến khích đổi mới thi cử, từng bước thay đổi tư duy dạy – học từ ghi nhớ sang phát triển năng lực.
Phương thức xét học bạ kết hợp thi đánh giá năng lực đang ngày càng thể hiện rõ vai trò trong tuyển sinh Đại học hiện đại. Nhờ khả năng đánh giá toàn diện cả quá trình học tập và năng lực tư duy, phương thức này mở ra nhiều cơ hội hơn cho thí sinh, đồng thời giúp các trường nâng cao chất lượng đầu vào.
Dù vẫn còn những thách thức như sự chênh lệch trong đánh giá học bạ hay tính chuẩn hóa của kỳ thi năng lực, nhưng với sự phối hợp đồng bộ giữa các bên – từ cơ quan quản lý đến nhà trường và người học – phương thức này hoàn toàn có thể được hoàn thiện.
Không chỉ là xu thế, đây còn là bước tiến quan trọng hướng đến một hệ thống tuyển sinh công bằng, linh hoạt và phù hợp với yêu cầu của giáo dục hiện đại.
GDU – Đại học gắn với thực tiễn, định hướng tương lai
Tại Trường Đại học Gia Định, sinh viên được học tập trong môi trường hiện đại, định hướng rõ ràng và sát với nhu cầu thực tế:
-
Chương trình đào tạo ứng dụng, dễ tiếp cận
-
Liên kết doanh nghiệp, tăng trải nghiệm thực tế
-
Trang bị kỹ năng nghề nghiệp ngay từ năm đầu
Đăng ký xét tuyển tại: https://dutuyen.giadinh.edu.vn
Thông tin chi tiết: https://giadinh.edu.vn/ts-dai-hoc
